تفاوت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه در ثبت عقد محضری

شاید اصطلاح مهریه عندالاستطاعه را شنیده باشید؛ در زمانی که همه چیز در حال تغییر و دگرگونی می‌باشد و هر روز با اتفاقات و شنیده‌های جدیدی مواجه می‌شویم ، مهریه نیز دچار تغییرات زیادی در زمینه  تعیین کردن و وصول شده است.

متاسفانه پرونده‌های طلاق و جدایی روز به روز بیشتر می‌شود و دادگا‌های خانواده هر روز درگیر مسائل گوناگون مهریه هستند. دیگر کسی نمی‌گوید: «مهریه را کی داده و کی گرفته و یا دختر با لباس سفید به خانه بخت وارد می‌شود و با کفن سفید خارج!»

بنابراین این روزها که موضوع مهریه بسیار مطرح می‌شود و بحث داغی است؛ با واژه‌های حقوقی بسیاری مواجه می‌شویم که بعضا برای ما نا‌ آشنا می‌باشند.

مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه از این دست اصطلاحات هستند که به باور نگارنده باید هر دختر و پسری از مفهوم آنها آگاه باشد. زیرا مطمئنا در جایی از زندگی برای وی کاربرد خواهد داشت. در ادامه مقاله در جهت آشنایی با مفاهیم حقوقی مهریه و انواع آن با ما همراه باشید.

آشنایی با مهریه و آداب و رسوم آن

مهریه به مالی گفته می‌شود که به موجب عقد نکاح محضری به زن تعلق می‌گیرد و هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را  از همسر خود مطالبه کند.

هر چیزی که ارزش اقتصادی داشته باشد را می‌توان به عنوان مهریه قرار داد. در گذشته مسکن، زمین، اشیاء قیمتی، پول نقد، سفر زیارتی و  سکه و طلا را به عنوان مهریه تعیین می‌کردند. اما امروزه با توجه به نوسانات ارزش پول نقدی، مهریه غالبا به صورت سکه طلا قرار داده می‌شود که البته به تازگی مهریه های گوناگونی چون بیت کوین هم ثبت شده.

تعیین میزان مهریه نیز به عرف و عادات خانواده‌ها و استطاعت مالی آنها باز می‌گردد و ممکن است براساس اعداد مذهبی و مناسبتی قرار داده شود. در کل میزان مهریه و نوع آن به توافق طرفین بستگی دارد.

مهریه عندالمطالبه چیست و چگونه مطالبه می‌شود

منظور از اینکه مهریه عند‌المطالبه می‌باشد بدین قرار است که؛ به محض انعقاد عقد نکاح در محضر عقد، زن مالک میزان مهریه‌ای که برای او تعیین شده است، می‌شود.

به عبارتی دیگر بعد از ثبت عقد محضری و جاری شدن صیغه عقد، زوجه تحت هر شرایطی و هر زمانی که بخواهد می‌تواند مهریه عندالمطالبه را از زوج طلب کند. چنانچه مرد اعلام عدم استطاعت مالی کند باید این مسئله را در دادگاه به اثبات رساند.

البته طلب کردن مهریه بستگی به شرط و شروطی دارد که زن  و شوهر در هنگام ثبت عقد در دفتر ازدواج برای پرداخت آن با هم به توافق رسیده‌اند. این شرایط می‌تواند شامل اینکه مهریه عندالمطالبه باشد یا عندالاستطاعه، و یا نقد باشد و یا نسیه و…

آشنایی با مهریه عندالاستطاعه و معانی آن

عندالاستطاعه از نامش مشخص است، یعنی هنگامی که شخص استطاعت مالی داشته باشد آن را پرداخت می‌کند. مهریه عندالاستطاعه یکی از انواع ثبت مهریه ازدواج در ایران است که چند سالی است که به طور رسمی به ثبت رسیده است.

در مهریه عند الاستطاعه زن و شوهر با هم توافق می‌رسند که وقتی مرد استطاعت و توانایی مالی را داشت، نسبت به پرداخت مهریه اقدام می‌کند.

در این نوع از مهریه تعداد و میزان مهریه که بر سر آن توافق شده است در عقدنامه قید می‌شود. ولی زمانی زن می‌تواند آن را طلب کند که بتواند استطاعت مالی شوهرش را اثبات نماید.

در مهریه عندالاستطاعه زن نمی‌تواند در هر زمان و شرایطی که بخواهد مهریه خودش را طلب کند و مرد نیازی به اثبات عدم توانایی پرداخت مهریه در دادگاه نخواهد داشت.

در واقع مهریه عندالاستطاعه نوعی امتیاز برای مرد محسوب می‌شود  و مزایای آن نثار او خواهد شد.

تبدیل مهریه عندالاستطاعه به عندالمطالبه

زوجه و زوج هر زمانی که بخواهند می‌توانند با یکدیگر توافق کنند و نوع مهریه  را تغییر دهند و برای این کار منع قانونی و شرعی وجود ندارد.

ولی هنگامی که عقد نکاح انجام شده است، امکان تغییر میزان مهریه و کم و زیاد کردن آن وجود ندارد. زوجین  پس از عقد نکاح نمی‌توانند تغییری در میزان مهریه ایجاد کنند. خواه این تغییر برای اضافه کردن به آن باشد یا کسر کردن.

اما هنگام زمان پرداخت مهریه و با توافق طرفین، زوجین می‌توانند مهریه را از عندالاستطاعه به عندالمطالبه و یا بالعکس تغییر دهند. همچنین امکان تبدیل بخشی از مهریه به عندالاستطاعه و بخشی دیگر به عندالمطالبه نیز وجود دارد.

برای این امر زوجین باید به دفتر ازدواج محل عقد خود مراجعه کنند و شناسنامه و سند ازدواج خود را به همراه داشته باشند.

شرط ضمن عقد که در مهریه قید می شود چیست؟

از آنجایی که ازدواج هم یک نوع قرارداد است و بر اساس آن برای زن و شوهر حقوق و تکالیفی مشخص می‌شود، طرفین می‌توانند شروطی را به نفع خود در این قرارداد قید نمایند. البته این شروط در صورتی صحیح می‌باشند که قانون از آن حمایت کند.

شروط ضمن عقد به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. دسته اول شرط‌‌هایی هستند که از قبل در تمامی عقدنامه‌ها درج شده‌اند.
2. دسته دوم شروط مازادی هستند که زوجین با میل خود بر شرط‌های مندرج در عقدنامه اضافه می‌کنند و حقوق دیگری را برای طرفین مشخص می‌کنند.

از مهمترین شروطی که در عقد ازدواج ذکر می‌‌شود و به ثبت می‌رسد، مواردی را ذکر خواهیم کرد.

• حق وکالت طلاق
• حق تحصیل
• حق اشتغال ( در قرارداد ازدواج طرح می‌شود که زوجه در صورت تمکین، می‌تواند خارج از منزل به شغل مشخص شده به اشتغال بپردازد)
• حق خروج از کشور (زوجه برای خارج شدن از کشور نیازی به اجازه از شوهر نخواهد داشت)
• حق حضانت فرزندان در صورتی که والدین از هم طلاق بگیرند
• حق تعیین مسکن (زوجه نسبت به تعیین مسکن در محله و شهر محل سکونت تصمیم می‌گیرد)
• تنصیف (که به معنای تقسیم اموالی است که بعد از عقد ازدواج به دست آمده است.)

بازپرداخت قانونی مهریه عندالاستطاعه

همانطور که در بالا ذکر کردیم زن هنگامی می‌تواند مهریه عندالاستطاعه را از زوج دریافت کند که شوهرش توانایی پرداخت آن را داشته باشد. اما در صورتی که مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد و یا از بازپرداخت آن سر باز زند، زن باید از طریق دادگاه اقدام کند.

زن باید در دادگاه خانواده دادخواستی را برای اثبات دارایی و اموال شوهر خود مطرح کند؛ دادگاه نیز  از طریق مراجع مربوطه استعلام می‌کند و میزان دارایی واقعی شوهر مشخص می‌شود.

به روشی دیگر نیز زن می‌تواند به محضر عقدی که ازدواج آنها را به ثبت رسانده است مراجعه کند و درخواست صدور اجراییه را مطرح کند.

اجراییه دفتر ازدواج صادر و به شوهر ابلاغ می‌شود و اگر زوج در موعد مقرر شده اقدام به پرداخت مهریه نکند، زن می‌تواند در اداره ثبت اسناد رسمی کشور پرونده‌ای تشکیل دهد. بدین صورت از بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد و املاک و  اداره راهنمایی و رانندگی درخواست استعلام کند تا اموال شوهر او مشخص شود.

تکلیف مهریه‌ای که وصول نخواهد شد

در صورتی که شوهر از قبل اموال خود را به غیر واگذار کند یا به فروش برساند، کار زوجه کمی سخت‌تر می‌شود. ولی اگر شوهر اموال و دارایی خود را به صورت صوری به غیر منتقل کند، زن می‌تواند با استشهاد محلی و داشتن شاهدین به دادگاه ثابت کند که مرد استطاعت مالی برای بازپرداخت مهریه را دارد.

ولی اگر شوهر توانایی بازپرداخت مهریه را نداشته باشد و برای دادگاه به اثبات برساند که استطاعت مالی ندارد، زن نمی‌تواند مهریه عندالاستطاعه خود را دریافت کند.

شرایط مهریه در عقد آریایی

عقد آریایی چند سالی است که در کشور رایج است و بیشتر جوانان در کنار عقد شرعی در سالن عقد آن را نیز جاری می‌کنند. در پیمان ازدواج آریایی متنی اشعار گونه به زبان سلیس فارسی توسط پیمان بان یا همان عاقد جاری می‌شود.

در اکثر دفترخانه‌های ازدواج و سالن‌های عقد، بعد از ثبت عقد محضری و به درخواست زوجین جوان برای آنان صیغه عقد آریایی نیز جاری می‌شود.

در بسیاری از  سالن عقد و دفتر ازدواج غالبا مراسم عقد آریایی به صورت رایگان برای عروس و داماد برگزار می‌شود.

در عقد آریایی اگرچه واژگان و اصطلاحات  بسیار زیبایی به کار برده شده است، ولی از لحاظ حقوقی برای زن هیچ پشتوانه مالی ندارد. عقد آریایی به طور رسمی در قوانین مربوط به ازدواج ثبت نشده است و حقوق و ماده‌ای برای آن وجود ندارد.

بنابراین نمی‌توان به عنوان عقد رسمی به پیمان ازدواج آریایی نگاه کرد. فقط باید بگوییم که عقد آریایی نیز تبی است که زود می خوابد و  بعد از مدتی مثل رسومات گذرا و من درآوردی به دست فراموشی سپرده خواهد شد و فعلا که مد است در حد مراسم فرمالیته برگزار می‌شود.